Een ondernemer of vrij beroeper kan zijn activiteiten op twee manieren organiseren.

Ofwel kiest hij ervoor zijn activiteit alleen en zonder vennootschap uit te bouwen, wat dan de eenmanszaak wordt genoemd, ofwel kiest hij ervoor zijn activiteiten, al dan niet in samenwerkingsverband, onder te brengen in een vennootschap.

De eenmanszaak

De eenmanszaak is de meest eenvoudige vorm om een activiteit uit te oefenen. Er bestaan weinig beperkingen wanneer een natuurlijke persoon alleen een handels- of burgerlijke activiteit wil uitoefenen.

Elkeen heeft immers het recht handel te drijven of een vrij beroep uit te oefenen, voor zover men zich schikt naar de wetten die bepaalde bedrijvigheden regelen (bv. vestigingsattest, bekwaamheidsattest, diploma, enz.) en mits men rekening houdt met bepaalde onbekwaamheden (zoals bijvoorbeeld minderjarigheid), onverenigbaarheden (bepaalde beroepen mogen immers geen handelsactiviteit uitoefenen) en verbodsbepalingen (zoals gerechtelijke veroordelingen, bedrieglijk faillissement).

Eenheid van vermogen

Er is echter altijd een keerzijde aan de medaille: de uitoefening van een handel of vrij beroep kan kwalijke gevolgen hebben voor het patrimoniale bezit van de handelaar of vrij beroeper en zelfs voor het bezit van zijn echtgenoot. Dit komt doordat de Belgische rechtsprincipes uitgaan van het begrip “eenheid van vermogen”.

Wat betreft de beoefenaar van een vrij beroep is dit gegeven steeds aan de orde, daar hij steeds, of hij nu als eenmanszaak of onder vennootschap georganiseerd is, aansprakelijk is voor de uitoefening van zijn beroep als arts, advocaat, architect, enz.

De handelaar kan door het beginsel van “eenheid van vermogen” als natuurlijk persoon nooit beweren dat enkel zijn handelsfonds tot onderpand dient van zijn handelsschulden. In werkelijkheid staat zijn volledig vermogen, waaronder ook zijn privé bezittingen, daarvoor garant.

Het is dan ook ten zeerste aan te raden voor gehuwden, die een zelfstandige handels- of burgerlijke activiteit willen starten, om het huwelijkscontract te laten nakijken en desgevallend te wijzigen of, indien er geen huwelijkscontract is, om advies te vragen en dit vooralsnog te sluiten.

Ongehuwde handelaars of trouwlustigen, die erover denken om later eventueel een handel op te starten, gaan ook best raad vragen aan een notaris vooraleer in het huwelijksbootje te stappen.

De vennootschap

Naast de eenmanszaak kan men er ook voor opteren om zijn activiteiten onder te brengen in een vennootschapsvorm.

Deze structuur wordt gebruikt wanneer verschillende personen willen samenwerken om de baten en de lasten van een handels- of burgerlijke activiteit te delen, maar kan ook gebruikt worden door een enkele ondernemer of beoefenaar van een vrij beroep.

In het laatste geval spreken we over een eenpersoonsvennootschap die in de regel enkel maar mogelijk is onder de vorm van een besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid.

Kiest men ervoor de activiteit te structureren onder vennootschapsvorm, dan heeft men de keuze om ofwel samen te werken zonder daartoe een geschreven overeenkomst op te maken, waarbij dan door louter openlijk en duurzaam handel te drijven of een vrij beroep uit te oefenen de “vennootschap” veruiterlijkt wordt, ofwel te kiezen voor een geschreven samenwerkingsovereenkomst onder de vorm van een van de vennootschapsvormen voorzien en uitgewerkt in het Wetboek van Vennootschappen.

De vormeloze samenwerking, als “oertype” van alle Vennootschappen, wordt de maatschap genoemd, die afhankelijk van de aard van de gevoerde activiteiten, commercieel of burgerlijk kan zijn.

De geschreven samenwerkingsovereenkomst onder een van de wettelijke vennootschapsvormen brengt meer formaliteiten met zich mee dan de eenmanszaak, doch zal in de meeste gevallen een betere en veiligere structuur bieden aan de gevoerde activiteit.

Het is de ondernemer of de vrij beroeper zelf die de beslissing moet nemen of hij al dan niet in vennootschapsverband wil werken.

De keuze die hij zal moeten maken, kan gestoeld zijn op verschillende redenen. In een volgend hoofdstuk worden de belangrijkste redenen uiteengezet waarom men voor een vennootschapsvorm zou kiezen.